piątek, 1 kwietnia 2011

Strzelec 5 regimentu pieszego koronnego szefostwa generała artylerii 1790-1794

fot. K. Radzikowski
fot. K. Radzikowski



        Komisja  wojskowa nie zdążyła przygotować pełnego regulaminu dla strzelców. W zastępstwie wprowadzono w roku 1791 instrukcję ogólnie omawiającą to co strzelcy umieć powinni. Poniżej zamieszczam tekst instrukcji cytowany za Konstantym Górskim i jego Historią Piechoty Polskiej.

" Jako cała uzyteczność strzelców zawisła od wprawy onych do celnego strzelania , tak powinnością bedzie sztabsoficerów starać się usilnie , iżby przez pilne tych strzelców ćwiczenie w strzelaniu do celu wszystkich do najdoskonalszej zręczności, przez rozsądne wzbudzenie emulacyi, doprowadzili; ażeby strzelec, strzelbę swoję w zdolnym stanie utrzymać , w miarę jak potrzeba nabijać, odległości, skąd wystrzelić mają , sądzić i podług osądzonej odległości strzelanie swoje bądź idąc , bądź stojąc, klęcząc, lub czołgając się, bądź nareszcie leżąc z szybkością i dokładnością wymiarkować umieli; potem uczyć się i wkładać ich będą do pływania , jako też: jak w marszu prędkość z porządkiem połączyć, ciągiem kroków kilkaset ubiedz, rozprószyć i predko do porządku w szyku wracać się., przez chrósty i gęstwiny przedrzeć się, pomniejsze rowy i fosy zręcznie przeskakiwać, skały lub góry przykre przebywać, na wał czyli okop w biegu wdzierać się, jak w lesie i zaroślach, albo i innych miejscach przeszkodnych patrole czynić, za drzewem, płotem, fosą, pagórkiem  ukrywać się, z miejsc tychże, do zasłony sobie obranych, skrycie do innych przesunąć się, nietylko siebie, ale i kolegów swoich bronić i odstrzeliwać.
2-do. Ile razy sie batalion w marszu znajduje, strzelcy baczne patrole przy batalionie czynić, nocą zaś maszerując, strzedz go od niespodziewanego ataku, jako też od dezercyi powinien.
3-tio. Przy czynieniu bocznych patrolów, powiność jest strzelca postarać się opanować te wszystkie miejsca niebezpieczne, któremi batalion ma przechodzić, albo któremi nieprzyjaciel mógłby podejść.
4-to. Jeżeli batalion, z przyczyny bliskości nieprzyjaciela pod bronią noc przebywać musi, oni w koło jak łańcuchem opasać batalion powinni.
5-to. Gdyby batalion przed wsią, żołnierzem nie osadzoną, stał obozem na noc, strzelcami takowa wieś ubezpieczoną być powinna; podobnież jeśli w tyle gaju, lub zarośli stać i obozować przypadnie, tam strzelce na noc posyłać się powinni.
6-to. U przedniej straży strzelcy, mianowicie w okolicach przerżniętych , czyli przeszkodnych, na czele znajdować się i przejście niebezpieczne opanować i osadzić powinni.
7-mo. Kiedy batalion do ataku idzie w nacieraniu maszeruje, strzelcy przed frontem podzielić się, nacieranie batalionu poprzedzić i strzelaniem swem razić przeciwnika; skoro zaś batalion będzie miał z ręcznej strzelby ognia dawać, strzelcy natychmiast z przed frontu ku skrzydłom batalionu, połowa na prawo, a połówa na lewo zabiedz i tam za batalionem stanąwszy , flanki tegoż okrywać i bronić powinni.
8-vo. Kiedy batalion w miejscu stanowiska swego bronić jest przymuszony, strzelcy także na sto mniej lub więcej kroków wysyłać się przed front powinni, ażeby w miejscach upatrzonych stanąwszy, ogniem swym nieprzyjaciela nacierającego utrzymywali i mocno porazili, wprzód nim ten do formalnego ataku przyjśc zdoła, albo stale gdyby tak można, szyki onego pomięszali i do odstąpienia  od zamiaru swego przymusili. Jesliby zaś sami cofnąć się musieli, zawsze ku skrzydłom batalionu uchodzili i tam w tyle zebrawszy się , w szyku, jako wyżej stawać powinni.
9-o. Zamaszerowanie, rozwijanie, uchodzenie przez most lub inną ciaśninę, odmiana czoła i uformowanie czworogranu pod zasłoną strzelców dziac się powinno; kiedy zaś czworogran jest uformowany, strzelcy po rogach czworogranu zewnątrz stają.
10-mo. Przy szykowaniu kompanii, strzelcy przed środkiem za unteroficerami stawają; po uszykowaniu zaś kompanii komenderuje kapitan " IMci oficerowie, unteroficerowie i strzelcy na swe miejsca". Zaczym strzelcy z unteroficerami w jednym szeregu za frontem stawają.
11-mo. Strzelby czyli sztućce strzelcy na lewym ramieniu trzymają, kiedy są w szyku porządnym, przy innych zaś czynnościach, wyżej przytoczonych, wolno kazdemu strzelbę nosić, podług wygody i upodobania, to jednak mając na pilnej uwadze, aby przypadkowem wypaleniem żaden ze swoich nie mógł byc postrzelony.
12-mo. Po wartach strzelby na kołki składać nie mają, lecz w kordygardzie w miejscu suchem i bezpiecznym zawiesić".
Jak widać na podstawie przytoczonej instrukcji, strzelcy spełniali funkcję oddziałow "specjalnych". Odmienne szkolenie wymuszone było takze przez broń jaka się posługiwali. Procedura nabijania sztucera jest bardziej skomplikowana niż ładowanie gładkolufowego karabinu piechoty. Sztucer strzelców odznaczał się w porównaniu z karabinem piechoty znacznie nizsza szybkostrzelnością. W zamian za wiekszą donośność i precyzyjną celność.
CDN.