piątek, 5 marca 2010

Sylwetki żołnierzy Rzeczpospolitej 1789-1795 Rysunki, ryciny, malarstwo



W tym poście staram się zebrać i przedstawić  ilustracje obrazujące żołnierzy Rzeczpospolitej z końcowego okresu istnienia państwa.
Towarzysz Kawalerii Narodowej 1790r.
Żródło: Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie


Michał Stachowicz, Grenadierzy Krakowscy


Na ilustracjach błędnie przedstawiono blachy naczelne na kaszkietach oraz ozdoby ładownic. Ponadto pakunki żołnierskie przedstawione są tu bardziej jako futrzane chlebaki niż tornistry noszone przez ramię. Pierwowzorem polskich pakunków były prawdopodobnie pruskie lub saskie tornistry noszone przez ramię. Szarfy oficerów powinny być przedstawione z chwostami opuszczonymi od strony prawej.
Żródło:http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=11298&dirids=1



Na tej ilustracji błędnie przedstawiono szlify oficerskie, zaznaczając na nich metalowa łuskę. Szlify w Rzeczpospolitej wykonywane były ze srebrnej lub złotej, tkanej taśmy. Stopnie oficerów oznaczano za pomocą gwiazdek i belek. Stopnie żołnierskie i podoficerskie oznaczane były na kołnierzu i mankietach kurtki.
Żródło:http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=11298&dirids=1




Oficer i kosynier pospolitego ruszenia 1794
Autor: Michał Stachowicz

Oficer i kosynier pospolitego ruszenia 1794
Autor: Michał Stachowicz

Saperzy wg. Bronisława Gembarzewskiego
Żródło: B. Gembarzewski, Żołnierz polski, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej,Warszawa 1965.

Gwardia piesza koronna.
Oficer to ksiażę Józef Poniatowski jako dowódca regimentu, obok prezentuje broń grenadier w mundurze letnim.
Ksiażę Poniatowski dowodził regimentem od 3 października 1789 roku do wiosny 1790 roku.
Żródło: B. Gembarzewski, Żołnierz polski, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej,Warszawa 1965.

Przemarsz wojsk Kościuszkowskich. Konno w kapeluszach z piórami, przedstawione są  sylwetki oficerów artylerii.
Autor: Aleksander Orłowski
Żródło:http://www.pawel.andrejew.com/przemarsz_wojska_aleksander_orlowski.jpg

Biwak wojsk kosciuszkowskich.
Sądząc po opartej o drzewo broni palnej, praca przedstawia strzelców rozmawiających z pocztowym Kawalerii Narodowej. Podobne umundurowanie posiadali w tym czasie artylerzyści, jednak w roku 1794 nie posiadali oni na swoim etatowym wyposażeniu długiej broni palnej.
Oczywiście w warunkach wojennych artylerzysta mógł zabrac ze sobą broń zdobyczną. Sprawę ostatecznej identyfikacji utrudnia to, że grafika jest czarnobiała mundury kanonierów i bombardierów różniły sie od zielonych strzeleckich barwą wyłogów i kolorem kit u kapeluszy. 
      Autor tworzył na podstawie własnych obserwacji i  przenosił na papier np. zdefasonowane w polu lub nieregulaminowe kapelusze, dzieki czemu mamy tu obraz żołnierzy w miarę wiernie oddający stan faktyczny
Autor: Aleksander Orłowski


Artylerzyści i piechota powstańcza ( kosynierzy ) na szańcach Warszawy  w 1794 roku.
W oddali widoczne są pozycje rosyjskie.
Autor: Aleksander Orłowski
Źródło:


Artyleria w marszu 1792 rok. Na pierwszym planie dobrze widoczny oficer konno i podoficer idacy pieszo. Podoficer posiada karabin. W okresie późniejszym karabiny zostały artylerzystom odebrane i posiadały je jedynie służby wartownicze.
Na podstawie rysunku z epoki Michała Stachowicza


Ilustracja wykonana na podstawie pracy Michała Stachowicza. Maszerujacy przed pociągiem artylerzysta ma zamiast podoficerskiej laski, tasak i nie posiada na mundurze oznaczeń stopnia, tak jak to przedstawiono na ilustracji wczesniejszej. Czerwone lampasy przy spodniach tego artylerzysty wskazują na to, że jest to żołnierz z zaciągu jeszcze przedinsurekcyjnego. Podczas insurekcji z braku czerwonego sukna spodnie ozdabiane były lampasem czarnym. Czerwona konfederatka oficera zgodna jest z ordynansem z roku 1789: "Czapki ponsowe tęgo pikowane, z barankiem czarnym, na 3 cale szerokim, galonem obwiedzione złotym lub srebrnym podług naramiennika, kitka biała, prosto stojaca, calów 10 wysoka, kokarda okrągła nie wielka, z wstazki białej jedwabnej, kordon, cyfra królewska i cała forma czapki, jak u oficera kawaleryi narodowej; włosy z przodu gładko zaczesane a z tyłu podpięte"
Jednak na ilustracjach wykonywanych przez naocznych swiadków mozemy zobaczyc czapki czarne. Możliwe się wydaje, że szyto je podobnie jak czarne lampasy z bardziej dostępnego podczas wojny czarnego materiału.
Błędem  w ilustracji jest karabin trzymany przez artylerzystę idacego za pociagiem. W roku 1794 artyleria polska karabinów nie posiadała.
Ilustracja wyraźnie inspirowana jest pracą Michała Stachowicza prezentowaną pod postacią grafiki powyżej, a ukazujacą artylerię z roku 1792.
Źródło: "Wojsko Polskie Kościuszki w roku 1794. 16 tablic obejmujących 105 figur z natury rysowanych przez Michała Stachowicza, Malarza Krakowskiego, który żył za czasów Kościuszki. Podług materyałów zebranych przez Władysława Bartynowskiego kopiował K. Wawrosz. Z dodaniem 6 tablic rysowanych podług źródeł współczesnych przez Walerego Eljasza. Ogółem 22 tablice z dokładnemi objaśnieniami", oprac. Bolesław Twardowski, Poznań 1894, tabl. 20 po s. 90.

2 komentarze:

  1. czolem wacpanu,
    wlasnie przymierzam sie do narysowania paru rekonstrukcji towarzyszy i pocztowych Kawalerii Narodowej, ulanow Koeniga oraz pulkow strazy Przedniej okresu 1789-95, i nie masz li moze wacpan jakowys malunkow, rycin, czy zdjec eksponatow rzedow konskich oraz siodel tychze formacji?

    OdpowiedzUsuń
  2. Niestety jeszcze nie.

    OdpowiedzUsuń